Het was een debat, maar de lijsttrekkers maakten vooral een rondje. Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) waarschuwt voor Geert Wilders van de PVV. Wilders doet nog een beetje liever naar iedereen, behalve naar Frans Timmermans. Pieter Omtzigt (NSC) vindt het moeilijk om Wilders uit te sluiten. En Dilan Yesilgöz van de VVD waarschuwt voor Timmermans.
Het rondje ontstaat doordat Wilders in Nieuwsuur zei dat zijn prioriteit de komende regeerperiode niet bij „de islam” ligt. Hij presenteert zich als een redelijke coalitiepartner, al is zijn verkiezingsprogramma amper afgezwakt. U wilt graag, zegt presentator Wilfred Genee tegen de PVV-leider als hij de televisiestudio van SBS6 binnenkomt. Ja, zegt Wilders met een grijns. Hij wil „héél graag” regeren. Maar wie wil hém?
Het is de eerste vraag in het vierde grote televisiedebat. Dit staat onder leiding van Wilfred Genee en is georganiseerd door SBS6. Over minder dan een weel, op 22 november, zijn de Tweede Kamerverkiezingen. De vier grootste partijen in de peilingen zijn uitgenodigd en doen mee. De lijsttrekkers en presentator staan samen aan een ronde tafel en praten over de zorg, migratie en bestaanszekerheid. In het publiek zitten mensen met problemen, de lijsttrekkers zoeken naar oplossingen.
Voor Timmermans blijkt de PVV een gedroomde nachtmerrie. Hij kan zich goed tegen de partij afzetten en is daardoor voor het eerst echt fel in een tv-debat. In de grondwet staat dat we iedereen gelijk moeten behandelen, „dat doet hij niet”, waarschuwt Timmermans over Wilders. De PVV-leider zégt nu wel zijn standpunten te parkeren, maar dat is lief spelen voorafgaand aan verkiezingen, vindt Timmermans. Wilders discrimineert, zegt de GroenLinks-PvdA-lijsttrekker. Wilders heeft de Nederlandse taal verrijkt met een kopvoddentaks, een Polenmeldpunt, en een ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Moeilijke partner
Timmermans blijft wél aardig tegen Omtzigt, terwijl Omtzigt eerder op de dag op camera tegen de NOS GroenLinks-PvdA een heel moeilijke partner noemde.
Een keer beledigen, reageert Omtzigt op de samenwerkingsvraag met Wilders, „dat doen we allemaal wel.” Omtzigts probleem is Wilders’ verkiezingsprogramma, waarin hij moskeeën en korans zegt te willen verbieden. Dat druist in tegen de grondwet. En Omtzigt legt daar een eed op af bij zijn installatie als Kamerlid – die neemt hij serieus. Maar sluit u hém uit, vraagt Genee. Omtzigt blijft ontwijken, en Genee blijft vragen. Tot Omtzigt ‘ja’ zegt en snel toevoegt wat hij daarvoor ook zei: „Met zo’n verkiezingsprogramma kan ik niet samenwerken.”
Lees ook
Wilders doet concessies: koran of moskeeën verbieden hoeft niet, ‘prioriteit bij andere zaken’
Yesilgöz waarschuwt in de Hilversumse studio nog wat harder voor GroenLinks-PvdA. Ze lijkt te koersen op strijd met de linkse fusiepartij, om de aandacht af te leiden van Omtzigt. Bijvoorbeeld als Yesilgöz reageert op Lieke, die vertelt hoe zij als docent in Velp maar geen woning kan vinden. Ze is al drie jaar op zoek. Yesilgöz begint aan haar antwoord als Timmermans haar onderbreekt en zegt dat verhoging van het minimumloon daarbij óók kan helpen. Yesilgöz grijpt het moment aan om te waarschuwen voor linkse belastingen voor middengroepen. Keihard, zegt Yesilgöz, en ze kijkt hem vanuit haar ooghoek aan, belast GroenLinks-PvdA de middengroepen. „U vertelt niet het eerlijke verhaal.”
Timmermans en Yesilgöz praten vervolgens onverstaanbaar door elkaar. Tot irritatie van het publiek en van Omtzigt. Hij verzucht tegen Wilders: ,,Volgens mij ga ik met jou samenwerken op deze manier!” Wilders loopt naar hem toe en schudt Omtzigts hand – dát moet bezegeld.
Arbeidsmigratie
De VVD-lijsttrekker krijgt ook een vraag van Frank van Gool, de baas van uitzendbureau Otto Work force. Hij doneerde 100.000 euro aan Yesilgöz en begint als hij het woord krijgt een lofzang op haar lijsttrekkerschap. Hij vindt arbeidsmigratie nodig voor Nederland. Wat vindt de VVD? Yesilgöz maakt snel duidelijk dat ze het oneens is. Zíj wil arbeidsmigratie inperken.
In de debatronde over de zorg vinden de lijsttrekkers elkaar sneller. De GGZ-wachtlijsten moeten korter en daarvoor moet de bekostiging veranderen. Het ziekenhuis in Heerlen moet openblijven. Wilders regelt dat alle vier de aanwezigen daar ja op zeggen, al kost dat de VVD-leider wel moeite. En Wilders en Timmermans vinden allebei dat tandheelzorg in het basispakket moet.
Harm, buurtwacht in Budel, mag een vraag stellen. In Budel staat een asielzoekerscentrum. Bewoners ervaren overlast, vertelt hij. Harm vraagt aan Wilders of hij voor de spreidingswet is. Met de wet hoopt Harm op minder overlast. Timmermans praat voor zijn beurt en zegt dat hij voor is. Wilders is tegen. „De heer Timmermans wil Nederland het liefst volproppen met 1.400 asielzoekers per dorp.”
Yesilgöz zegt dat ze alleen voor een verplichte manier van spreiden is, als er eerst iets aan het aantal binnenkomende migranten wordt gedaan. Timmermans onderbreekt haar en is trots op de opvang van Oekraïners en praat daarover door. Yesilgöz onderbreekt hem: „Daar gáát het nu niet over, meneer Timmermans!” Wilders bemoeit zich er ook mee.
Die politici, hoe ze door elkaar spraken? Het irriteerde de buurtwachter uit Budel. „Ik kan er niets mee. Het is roepen, roepen, roepen.”
Yesilgöz vond het ook storend, zei ze na een reclamepauze. Maar ze bleef het zelf ook doen. BBB-partijleider Caroline van der Plas keek toe en deelde op X, voorheen Twitter, haar recensie: „In het gemiddelde kippenhok in Barneveld was het vanavond rustiger dan bij het debat van Nederland.”
Lees ook
Wat moet je weten voordat je het stemhokje instapt? Lees je last minute in met deze gids
